Het MDR-1 defect

Het is sinds 1983 bekend dat er bij bepaalde hondenrassen een overgevoeligheid voor bepaalde geneesmiddelen voorkomt.

Omdat er een fout zit in het DNA op een bepaald gen, is het lichaam niet meer in staat om bepaalde giftige stoffen effectief uit de hersenen te verjagen.Zou het gen normaal functioneren, dan wordt er een eiwit aangemaakt, dat een overmaat aan giftige stoffen uit de hersenen pompt. Die fout wordt het MDR-1 defect of MDR-1 mutatie genoemd.

De reactie op het middel ivermectine, dat ingezet wordt bij de bestrijding van wormen en andere parasitaire infecties, is intussen bekend en berucht. Honden die overgevoelig zijn voor dit middel kunnen na toediening neurologische verschijnselen krijgen en reageren met o.a. toevallen en spierkrampen. In het verleden is helaas voorgekomen dat een dier overlijdt doordat het verkeerde medicijn werd toegediend. Toen eenmaal bleek dat er bij Collie-achtige rassen zo’n heftige reactie op ivermectine was, is men verder gaan onderzoeken. Er bleek dat honden die aan overgevoeligheid voor ivermectine lijden, ook overgevoelig waren voor meerdere geneesmiddelen. 

Dr. Mark Neff e.a. hebben aangetoond dat de MDR-1 mutatie is ontstaan bij een hond die hoorde tot de vroegste Engelse schapendrijversrassen (de "working sheepdogs") en wel vóór de oprichting van de stamboeken rond 1873. Vanuit die basispopulaties werd het defecte gen ingebracht in de meeste moderne Collie-rassen en van daar uit ook in een aantal andere rassen.

Wat is het MDR-1 defect?

Bij een normale gezonde hond wordt het hersenweefsel en het centrale zenuwstelsel beschermd tegen hoge concentraties van giftige stoffen (zoals in het milieu of geneesmiddelen), die in de bloedbaan circuleren, door het P-glycoproteïne eiwit. Voor dit eiwit heeft de hond het MDR-1 gen nodig (Multidrug Resistance gen 1). Als bij een hond dit gen ontbreekt, is de hond gevoeliger voor allerlei stoffen en geneesmiddelen. Deze afwijking, de MDR-1 mutatie, wordt met name gezien bij Collies en Collieachtigen. De honden zien er gezond uit maar kunnen door het krijgen van bepaalde medicijnen in de problemen komen.

De hond heeft op 2 plekken in de chromosomen een gen voor MDR-1 omdat alle chromosomen dubbel zijn. Normaal gesproken horen honden 2 MDR-1 genen te hebben. Er zijn dus 3 mogelijkheden: de hond heeft 2, 1 of geen MDR-1 genen. Als er maar 1 van de 2 genen abnormaal is, is de hond drager. Ook dan kan hij gevoeliger zijn voor (hogere doseringen van) medicijnen. Een hond die een mutatie heeft in allebei de chromosomen is een lijder aan het gendefect MDR-1.

Verschijnselen

Al bij hele lage doseringen van bepaalde medicijnen kunnen honden gaan kwijlen, braken, epileptische aanvallen krijgen en zelfs spijsverterings- en ademhalingsstoornissen ontwikkelen. In ernstige gevallen konden ze zelfs in coma raken en zelfs overlijden. De verschijnselen hangen af van of de hond drager is of lijder aan de MDR-1 mutatie en van de dosering van het middel. Geruststellend om te weten is dat honden die het MDR-1 defect hebben verder een normaal leven kunnen leiden. Zolang ze niet in contact komen met de middelen waar ze op reageren merk je niks afwijkends aan deze honden. Als zo’n hond ziek wordt en bepaalde medicijnen nodig heeft, is het enige dat de dierenarts en het baasje zeer alert moeten zijn dat de juiste medicijnen worden gebruikt.

Erfelijkheid

Bij rassen die zo’n ernstige erfelijke afwijking in zich dragen, is het heel belangrijk om te voorkomen dat de erfelijke ziekte zich verder uitbreidt naar de volgende generaties. Nu er DNA-testen, waaronder de MDR1-test, beschikbaar zijn is dat ook goed mogelijk. Hierdoor kunnen we ieder dier met de defecte erfelijke aanleg opsporen en uitsluiten van de fok. De DNA-test op het MDR-1 defect geeft drie mogelijke uitslagen:

1. De hond heeft twee gezonde genen en is vrij van het MDR-1 defect. De hond zal bij gebruik van risico-geneesmiddelen geen overgevoeligheidsreacties krijgen en, minstens zo belangrijk, kan de afwijking niet doorgeven aan de volgende generatie.
2. De hond heeft één gezond - en een defect gen en is drager van het MDR-1 defect. De kans dat de hond het foute gen aan zijn nakomelingen zal doorgeven is 50%. Ook kunnen dragers vergiftigingsverschijnselen krijgen bij toediening van een normale dosis loperamide (Imodium, vrij verkrijgbaar middel tegen diarree bij drogist en apotheker), en van een aantal geneesmiddelen tegen kanker of bij toediening van een hoge dosis ivermectine (meer dan 50 microgram per kilogram).
3. De hond heeft twee defecte genen en is lijder aan het MDR-1 defect. Deze honden geven het afwijkende gen door aan al hun nakomelingen. Zij krijgen vergiftigingsverschijnselen bij toediening van de geneesmiddelen van de risicolijst. Deze honden vertonen de overgevoeligheidsreacties in ernstige mate.

Welke geneesmiddelen geven problemen bij honden met een MDR-1 mutatie?

Van de volgende geneesmiddelen is aangetoond dat ze problemen kunnen veroorzaken bij honden met een MDR-1 mutatie:

• Acepromazine (verdovingsmiddel, middel bij vuurwerkangst)
• Butorphanol (pijnstiller, verdovingsmiddel)
• Cyclosporine (Atopica, Optimmune, onderdrukt de afweer)
• Digoxine (hartmedicijn) 
• Chemotherapie middelen, medicijnen tegen kanker: doxorubicine,  vinblastine en vincristine
• Ivermectine, selamectine (Stromghold), milbemycine (Milbemax) en moxidectine (Advocate), (medicijnen tegen parasieten zoals luizen, mijten en wormen)
• Dexamethason, medicijn tegen ontstekingen en onderdrukt allergische reacties
• Ebastine, medicijn tegen allergische reacties
• Grepafloxacine, Sparfloxacine (antibiotica)
• Loperamide (Imodium, diarreeremmer, medicijn tegen diarree, zonder recept te koop bij drogist)

De volgende geneesmiddelen geven mogelijk problemen bij honden die de MDR1 mutatie hebben, maar we weten het niet zeker. Het advies is om voorzichtig te zijn met de volgende medicijnen bij honden met de MDR-1 mutatie:

• Domperidon en ondansetron, medicijnen tegen misselijkheid en maagklachten)
• chemotherapiemiddelen, medicijnen tegen kanker: etoposide,
• Mitoxantrone, Paclitaxel
• Morfine, verdovingsmiddel, pijnstiller
• Quinidine of chinidine (medicijn tegen hartritmestoornissen)
• Rifampicine (een antibioticum)

Bij welke rassen komt de MDR1 mutatie voor?

Daaruit zie je bij meerdere Collie-rassen deze afwijking van de chromosomen voorkomen. In Amerika, Frankrijk en Australië heeft maar liefst ¾ deel van de Collies minimaal 1 afwijkend MDR1 gen (drager of lijder). Men gaat er van uit dat dit een wereldwijd probleem binnen deze rassen is.  In het verleden, toen de rassen ontstonden, werden er vaak dieren uit andere rassen gebruikt om bepaalde kenmerken in het ras te verbeteren. In dat proces waarbij "gewenste genen' werden ingebracht, was het natuurlijk onvermijdelijk dat allerlei ongewenste genen mee over gingen van het ene naar het andere ras. We moeten er dan ook rekening mee houden dat we het defecte MDR-1 gen ook bij andere rassen dan die waar je het zou verwachten kunnen vinden.
 

De rassen waarbij de MDR1 mutatie voorkomt zijn:

• Collie, Schotse herdershond
• Shetland Sheepdog, Sheltie
• Border Collie
• Australian Shepherd
• Australian Cattledog
• Old English Sheepdog, Bobtail
• Duitse Herder
• Zwitserse Witte Herder
• Langharige Whippet
• Silken Windhounds
• kruisingen met "collie-bloed".

Niet zelf dokteren

In de boven genoemde medicijnenlijst staan een aantal middelen die vrij verkrijgbaar zijn bij de drogist en/of de dierenspeciaalzaak. Het is dus mogelijk om deze middelen zelf te kopen en zonder goed advies aan uw hond toedienen. Voor honden met een MDR-1 defect kan dit heel gevaarlijk zijn! Juist bij deze honden geldt: geef nooit medicijnen aan uw hond zonder eerst een goed advies van uw dierenarts in te winnen!

Heeft u een hond met het MDR-1 defect? Maak een afspraak bij onze kliniek voor een controle via onderstaande button. Belt u liever? Dat kan via 030-2615192. Staat u nog niet ingeschreven bij ons? Dat kan online via deze link.

Een afspraak maken