De gevaren van de eikenprocessierups voor onze huisdieren

U herinnert het zich vast nog van vorig jaar en ook dit jaar kunnen we hier weer overlast van verwachten: de schadelijke brandharen van de eikenprocessierups.

Deze rups, die zich uiteindelijk verpopt tot een kleine onopvallende nachtvlinder, dankt zijn naam aan de lange optocht waarin de rupsen ’s nachts over de eikenstammen op zoek gaan naar eikenbladeren. Zo’n ‘processie’ kan wel 10 meter lang worden. Vooral in eiken langs lanen, parken en campings zijn nesten van de eikenprocessierups te vinden. In grotere eikenbossen worden minder problemen gemeld omdat zich daar meer natuurlijke vijanden bevinden, zoals de sluipwesp.

Uit metingen van het Kenniscentrum Eikenprocessierups blijkt dat het percentage besmette eiken bijna de helft lager is dan in 2019. Het lijkt erop dat het warme en droge weer van vorig jaar ervoor heeft gezorgd dat de rupsen de bodem in gekropen zijn, waar ze nu uitkomen.

Schadelijke brandharen

De eerste eikenprocessierupsen komen rond april uit het ei. In drie maanden tijd vervelt de rups vijf keer. Na de derde vervelling maakt de rups brandharen die voor overlast zorgen. Deze haren zijn 0,2 tot 0,3 millimeter lang en verschijnen vanaf ongeveer half mei tot eind juni op de rupsen. Elke rups heeft in het vierde larvestadium rond de 700.000 brandharen die bij een bedreiging als het ware worden afgeschoten. De pijlvormige haren verspreiden zich met de wind en kunnen de huid, ogen en luchtwegen van mens en dier binnendringen.

In de periode van mei tot augustus is de overlast van de eikenprocessierups het grootst. Helaas blijven de haren ook na vertrek van de rups in de nesten zitten en kunnen ze zo na jaren nog overlast veroorzaken.

De stoffen die van de haren afkomen veroorzaken bij de mens huiduitslag, zwellingen, rode ogen en jeuk. Bij het inslikken van de brandharen kunnen misselijkheid en allergische reacties optreden.

De eikenprocessierups en onze huisdieren

Ook onze huisdieren kunnen in aanraking komen met de brandharen van de eikenprocessierups. Zij lopen voornamelijk risico wanneer ze aan nesten snuffelen of deze in hun bek nemen. Vooral spelende honden die van alles oppakken van de grond kunnen klachten krijgen. De verschijnselen ontstaan vaak acuut tot hooguit binnen enkele uren. Bij de hond kunnen traanogen, gezwollen lippen en een dikke rode tong wijzen op blootstelling aan de brandharen van de eikenprocessierups. Er kunnen zelfs blaren ontstaan op de tong en in de bek. Jeuk, speekselen en moeite met slikken of zelfs ademhalen kunnen daarnaast opvallen. Ook hoesten, misselijkheid, braken en sloomheid kunnen voorkomen. Brandharen kunnen ook op de vacht van een dier blijven zitten. Meestal heeft het dier daar zelf geen last van, maar u kunt hier wel last van krijgen als u uw huisdier aait. Het afspoelen van de hond met water is de beste manier om zoveel mogelijk brandharen te verwijderen.

Ook katten kunnen vergelijkbare klachten krijgen, maar dit komt minder vaak voor. Zij bevinden zich minder in de gebieden waar de nesten zitten en zullen minder snel snuffelen aan bomen en op de grond.

Voorkom klachten door de eikenprocessierups bij uw huisdier

Houd uw hond goed in de gaten of aangelijnd als u in de buurt van eiken gaat wandelen. Wees extra alert wanneer uw hond in de struiken of bij bomen gaat snuffelen. 
Bij acute klachten aan de bek van de hond en bij veel kwijlen wordt aangeraden om direct een afspraak te maken bij de dierenarts. Thuis kunt u alvast de huid of slijmvliezen met warm water afspoelen om brandharen te verwijderen. Draag hierbij handschoenen om een geïrriteerde huid bij u zelf te voorkomen. Een nat doekje op de tong van de hond kan de pijn wat verzachten. Brandharen op de vacht kunnen worden verwijderd door de vacht te spoelen of door met een kledingroller over de vacht te gaan. De dierenarts kan uw dier een injectie geven tegen de allergische reactie zodat de verschijnselen niet erger worden.

Heeft u het vermoeden dat uw huisdier contact heeft gehad met brandharen van de eikenprocessierups maar heeft het dier geen klachten? Spoel dan de bek van het dier met veel water en houdt hem of haar de eerstkomende uren in de gaten. Bij optredende verschijnselen of bij twijfel kunt u dan contact opnemen met de dierenarts.

Heeft u een nest of rupsen gezien?

Als u het vermoeden heeft dat er eikenprocessierupsen in uw omgeving zijn, waarschuw dan de gemeente. Op de website van de Gemeente Utrecht kunt u precies aangeven waar u nesten of rupsen hebt gesignaleerd. De melding wordt dan meegenomen in het bestrijdingsplan.

Foto's van links naar rechts: de eikenprocessierupsen op een eik; een nest op een eik; een grondnest (bron: processierups.nu)